Có nhiều du khách đã từng nhận xét: “Ẩm thực các dân tộc ở Sơn La thấm đẫm văn hóa hồn người Tây Bắc. Món ăn với nguyên liệu đơn giản từ núi rừng, sông suối, từ vườn nhà, ao cá, mà hương vị lạ lùng, quyến rũ đến khó quên, ăn một lần là nhớ mãi. Giống như con người Tây Bắc dung dị mà gần gũi, chất phác mà đáng quý đến vô cùng”. Thật vậy, ẩm thực các dân tộc Sơn La vốn không đến từ những loại sơn hào hải vị đắt tiền, hay những nguyên liệu khó kiếm, mà bắt nguồn từ chính đời sống bình dị thường ngày của đồng bào. Những món ăn truyền thống không quá cầu kỳ, nhưng cũng chẳng thiếu sự tinh tế, đủ để người thưởng thức có thể cảm nhận được trong đó chứa đựng cả câu chuyện về văn hóa của một cộng đồng dân tộc.
Những món ăn đặc trưng của đồng bào các dân tộc Sơn La.
Mỗi dân tộc ở Sơn La lại có một nét văn hóa đặc trưng riêng, nhưng lại tìm thấy điểm chung trong văn hóa ẩm thực. Hầu hết đồng bào các dân tộc đều có những món ăn bắt nguồn từ phương thức bảo quản thực phẩm có từ lâu đời, đó là thịt treo gác bếp. Thịt trâu, bò, lợn hay gà, cá tươi được tẩm ướp gia vị, hoặc ướp muối rồi treo trên gác bếp là có thể để cả tháng hay vài tháng mà không hỏng, thịt khô săn lại mà vẫn giữ được hương vị thơm ngon. Ngày nay, cách bảo quản truyền thống này được biến tấu trong chế biến những món ăn dân tộc, đã trở thành đặc sản nổi tiếng, mà hễ cứ nhắc tới Sơn La là người ta nghĩ ngay đến, như thịt trâu gác bếp, ba chỉ hun khói... Những món ăn mang mùi khói bếp này không thể thiếu trong mâm cơm ngày tết của đồng bào và trở nên quen thuộc trên bàn tiệc các nhà hàng ẩm thực dân tộc.
Văn hóa sử dụng củi lửa của đồng bào miền núi cũng in đậm dấu ấn trong ẩm thực, đặc biệt là các món nướng. Từ những nguyên liệu đơn giản, nhưng qua bàn tay khéo léo của người chế biến, cách gia giảm gia vị tinh tế, những món ăn nướng chín trên bếp lửa trở nên đậm vị và dậy mùi thơm ngon hấp dẫn. Nhất là món gà nướng, cá nướng (pa pỉnh tộp), hay thịt băm gói lá nướng (nhứa pỉnh), cơm lam của đồng bào Thái. Bí quyết để làm nên sự cuốn hút của những món nướng chính là nhờ các loại gia vị đặc trưng của Tây Bắc, đặc biệt là mắc khén, cùng cách lựa chọn nguyên liệu tươi ngon từ gà đồi, cá suối, nếp nương...
Du khách khi đến Sơn La đặc biệt ấn tượng với những món ăn đặc trưng cho mỗi vùng miền, mỗi dân tộc. Như đồng bào dân tộc Mông có món thắng cố nổi tiếng được biết đến như đại diện nổi bật cho ẩm thực vùng cao. Đồng bào dân tộc Thái, Mường sinh sống ở vùng lòng hồ sông Đà có mẳm cá, đồng bào dân tộc Dao có món thịt chua..., bao đời nay vẫn được các thế hệ gìn giữ lưu truyền. Đơn giản hơn là những món ăn mang đậm hương vị núi rừng như nộm hoa ban giòn ngọt, nộm hoa bó píp thơm bùi, món ăn từ quả núc nác vị ngăm ngăm đắng, rất lạ miệng mà dễ ăn... Vậy thôi, cũng đủ khiến thực khách nhớ mãi về một miền quê với những con người gần gũi, rất tinh tế, đưa lòng mến khách của mình vào trong mỗi món ăn ngon.
Ẩm thực của đồng bào các dân tộc miền núi không hấp dẫn thực khách bằng những món ăn cao lương mỹ vị, hay hút mắt bằng cách trang trí nghệ thuật, mà gây dấu ấn bằng chính hương vị đậm chất vùng cao khác biệt, kết hợp với không gian gần gũi, thân thương, níu chân du khách. Dấu ấn đó đang được các bản du lịch cộng đồng ở Sơn La khai thác để phát triển thành dịch vụ thu hút khách, góp phần phát triển du lịch địa phương.
