Sáng 16/4, tại huyện Mường La, tỉnh Sơn La, Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La và Văn phòng JICA Việt Nam phối hợp tổ chức Lễ khánh thành đập Sabo thí điểm tại lưu vực Nặm Păm.
Đây là công trình đập Sabo đầu tiên được xây dựng tại Việt Nam, nằm trong phạm vi Dự án Hợp tác kỹ thuật về nâng cao năng lực giảm thiểu rủi ro lũ quét và sạt lở đất ở khu vực miền núi phía bắc (Dự án) do JICA tài trợ.
Đập Sabo là giải pháp công trình được áp dụng rất hiệu quả ở Nhật Bản và nhiều quốc gia trên thế giới, thường được xây dựng tại thượng lưu những sông có độ dốc lớn và tốc độ dòng chảy cao; giúp giữ lại bùn đá, gỗ trôi và ngăn ngừa thiệt hại ở khu vực hạ lưu.
Phát biểu tại lễ khánh thành, ông Nguyễn Trường Sơn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai cho biết, công trình đập Sabo tại lưu vực suối Nậm Păm, huyện Mường La có thể được coi là “mô hình trực quan”, mang tính thí điểm được thiết kế, xây dựng theo tiêu chuẩn của Nhật Bản.
Công trình này được kỳ vọng sẽ phát huy hiệu quả, góp phần bảo vệ 28 hộ dân, 1 trường mầm non, 1 nhà văn hóa ở phía bờ trái hạ lưu đập. Tuy nhiên, theo ông Sơn, do chỉ là đập thí điểm, được xây dựng đơn lẻ với quy mô nhỏ nên chắc chắn đập Sabo này sẽ khó phát huy hết hiệu quả của nó.
"Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất Chính phủ Nhật Bản tiếp tục hỗ trợ Việt Nam xây dựng đồng bộ hệ thống đập Sabo trên lưu vực suối Nậm Păm. Hệ thống đập này có thể trở thành mô hình mẫu cho Việt Nam đánh giá hiệu quả, từ đó xem xét, huy động nguồn lực để đầu tư nhân rộng công trình đập Sabo tại các khu vực khác có rủi ro tương tự", Phó Cục trưởng Nguyễn Trường Sơn nói.
Ông Kobayashi Yosuke, Trưởng đại diện JICA tại Việt Nam và ông Nguyễn Trường Sơn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai kéo băng biển thông tin đập Sabo. (Ảnh: THẾ ĐOÀN)Ông Kobayashi Yosuke, Trưởng đại diện JICA Việt Nam, nhấn mạnh, Lễ khánh thành đập Sabo ngày hôm nay đánh dấu một cột mốc mới trong hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản trong công tác giảm nhẹ rủi ro thiên tai sạt lở, lũ quét.
Cho rằng một đập Sabo đơn lẻ không thể giúp giảm dòng lũ bùn đá hiệu quả, ông Yosuke hy vọng, việc thí điểm xây dựng đập tại tỉnh Sơn La sẽ là cơ sở tham khảo để Chính phủ Việt Nam xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật xây dựng các đập Sabo tại lưu vực Nậm Păm và các khu vực có nguy cơ cao khác.
Theo báo cáo của các chuyên gia, Sơn La là một trong những tỉnh chịu nhiều thiệt hại nhất trong 14 tỉnh miền núi phía bắc trong giai đoạn từ năm 2007 đến năm 2020. Đặc biệt, sạt lở lũ quét năm 2017 và năm 2024 đã gây nhiều thiệt hại cả về người và tài sản trên địa bàn. Do vậy, Sơn La đã được JICA lựa chọn là một trong những tỉnh trọng tâm thực hiện các hoạt động thí điểm của Dự án.
Đập Sabo lưu vực suối Nặm Păm được khởi công xây dựng từ tháng 9/2024 sau mùa mưa ở tỉnh Sơn La, và hoàn thành sau gần 7 tháng thi công với tổng chi phí khoảng 55 triệu yên (gần 10 tỷ đồng). Đập được xây dựng theo tiêu chuẩn Nhật Bản, là đập bê-tông khe hở với chiều dài 61m, chiều rộng 3m ở đỉnh đập, và chiều cao 9m.
Quá trình xây dựng bao gồm kiểm tra xác nhận trạng thái nền móng, đào nền, đổ bê-tông, bảo vệ mái dốc, và san lấp. Chất lượng của đập được kiểm soát thông qua các bài kiểm tra đo độ sụt và thí nghiệm cường độ bê-tông liên tục tại vị trí xây dựng.
Bà Lê Thị Thu Hằng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, cho biết, việc xây dựng thí điểm giải pháp công trình (đập Sabo) có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đánh dấu một bước tiến mới trong công tác phòng, chống thiên tai, bảo vệ cuộc sống và tài sản của nhân dân tỉnh Sơn La.
Sau khi dự án kết thúc dự án, Sở Nông nghiệp và Môi trường sẽ chủ trì, phối hợp các cơ quan chuyên môn liên quan tổ chức tiếp nhận tài sản là kết quả của dự án; bố trí nguồn nhân lực và kinh phí để quản lý, khai thác, vận hành, duy tu, bảo dưỡng công trình.
Để kiểm soát lũ bùn cát hiệu quả hơn nữa trên lưu vực Nặm Păm, Sở Nông nghiệp và Môi trường đề nghị Chính phủ Nhật Bản, Bộ Nông nghiệp và Môi trường quan tâm đầu tư hoàn thiện 12 đập đã được lập theo kế hoạch tại Kết quả đầu ra số 3 của Dự án. Đồng thời, xây dựng tiêu chuẩn, quy trình, quy chuẩn cho việc xây dựng đập Sabo tại Việt Nam.
Đập Sabo là giải pháp công trình được áp dụng rất hiệu quả tại Nhật, có tác dụng ngăn bùn đá, gỗ trôi gây thiệt hại tại khu vực hạ lưu. Đập Sabo được chia làm hai loại chính là đập kín và đập hở.
Đập Sabo kín có tường chắn và từ phía hạ lưu không thể nhìn thấy phía đầu nguồn. Ngoài ra, sự tích dồn trầm tích tại đập kín làm chậm dòng chảy của nước do địa hình dốc sẽ thoải hơn và sông suối trở nên rộng hơn, giúp giảm tốc độ của dòng lũ quét.
Đối với loại đập Sabo hở, trên tường chắn của đập sẽ có các khoảng hở và có thể nhìn thấy phía thượng nguồn từ phía dưới hạ lưu. Bùn đá nhỏ vẫn có thể trôi qua đập như bình thường. Khi xảy ra lũ quét, đập Sabo sẽ giữ lại các đá lớn và gỗ trôi để ngăn thiệt hại cho vùng hạ lưu.
