Mã Pí Lèng (hay Mã Pì Lèng) là tên của cung đường đèo hiểm trở bậc nhất Hà Giang, cũng là một trong tứ đại đỉnh đèo của Việt Nam cùng với Đèo Ô Quy Hồ – Lào Cai; Đèo Khau Phạ – Yên Bái; Đèo Pha Đin – Điện Biên.
Vào năm 2009, đèo Mã Pí Lèng đã được công nhận là di tích: Danh lam thắng cảnh quốc gia. Theo đó, đèo Mã Pí Lèng được coi là khu vực di sản vô cùng đặc sắc về địa chất và cảnh quan; đỉnh đèo là một trong những điểm quan sát toàn bộ cảnh vật vào loại đẹp nhất ở Việt Nam.
Đèo Mã Pì Lèng – Con đèo hiểm trở bậc nhất miền núi phía Bắc.
Đỉnh đèo Mã Pí Lèng dài khoảng 20 km, nối liền thành phố Hà Giang, huyện Đồng Văn và thị trấn Mèo Vạc. Tên gọi theo tiếng Quan Hỏa chỉ “sống mũi của con ngựa” theo nghĩa đen, nói rộng ra là miêu tả sự hiểm trở, hóc búa của đỉnh núi, là nơi mà dốc cao đến mức con ngựa đi qua cũng phải tắt thở, hoặc theo cách hiểu thứ hai đó là đỉnh núi dựng đứng như sống mũi của con ngựa vậy.
Đi trên con đường đèo uốn lượn qua những vách núi, vượt qua đỉnh Mã Pì Lèng ở độ cao 2000 mét, dưới chân đèo là vực sâu sông Nho Quế như xẻ đôi một bên là đỉnh Mã Pì Lèng còn một bên là Săm Pun.
Dưới chân đèo Mã Pí Lèng là vực sâu sông Nho Quế.
Con đường đèo như một dải lụa quanh co, uốn khúc, lượn theo sườn núi, một bên là vách núi dựng đứng và một bên là vực sâu thăm thẳm đó hẳn là một thử thách lớn với những ai ưa mạo hiểm. Sau thử thách vượt qua những con dốc, du khách đặt chân lên đỉnh Mã Pì Lèng sẽ ngỡ ngàng giữa không gian vô cùng hùng vĩ của núi rừng hiện lên trên nền trời sáng trong.
Không gì có thể lột tả được hết cái trùng trùng điệp điệp, ngàn tầng ngàn lớp của núi, cái trắng xóa huyền ảo như những cục bông của mây, cái thẳm sâu dựng đứng, hun hút của vực, với dòng sông Nho Quế trong xanh, hiền hòa dưới chân núi.
Đặc biệt, có một mỏm đá nhô ra từ một vị trí thuộc khu vực đèo Mã Pì Lèng chính là nơi cảm nhận trọn vẹn sự hùng vĩ, bao la của núi rừng miền biên giới phía Bắc. Du khách đứng trên đèo tưởng như đang ở giữa lưng chừng trời bao la, bát ngát, ngắm hình sông thế núi cao vời vợi, niềm vui tưởng chừng như lan tỏa, du khách sẽ cảm nhận được sự tuyệt đẹp của quê hương đất nước, để thấy trân trọng, yêu thêm mảnh đất quê hương.
Mỏm đá nhô ra của đèo Mã Pí Lèng là nơi cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp hùng vỹ nơi đây.
Đèo Mã Pì Lèng mặc dù không dài nhưng được coi là cung đèo hiểm trở bậc nhất của vùng núi phía bắc, được nhiều người ví như “vua” của các con đèo Việt Nam. Để xây dựng con đường này đã có hàng chục nghìn nhân công từ khắp các tỉnh miền bắc ngày đêm miệt mài đục đá, riêng đoạn qua Mã Pì Lèng được các thanh niên cảm tử treo mình trên vách núi lấn từng centimet để làm đường trong 11 tháng.
Cung đường đèo ban đầu được mở chỉ đủ rộng chỗ cho người đi bộ và xe thồ, về sau được mở rộng hơn cho ô tô, nhưng vẫn rất nguy hiểm vì những đoạn cua tay áo, hai xe ngược chiều rất khó tránh nhau. Sau khi hoàn thành, đèo Mã Pì Lèng với 9 khúc quanh uốn bên vách đá dựng đứng, dưới là vực thẳm hun hút đã trở thành một kỳ tích được ví như một “Vạn Lý Trường Thành” của Việt Nam.
Trên đỉnh đèo đặt một tấm bia đá ghi lại những dấu ấn xây dựng đường đèo, đây cũng là nơi tưởng nhớ những người đã hi sinh, góp cả tính mạng mình làm nên con đường đèo huyền thoại này.
