Xã Chí Đạo (huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình) - nơi được coi là "thủ phủ" của cây dổi xứ Mường. Những năm gần đây, hạt dổi được xem như là thứ đặc sản, được bán với giá "đắt như vàng", mang lại cuộc sống ấm no cho nhiều người dân nơi đây. Khắp bản trên, bản dưới tràn đầy hương dổi thơm lừng.
 |
| Hạt dổi từ lâu đã được biết đến như là thứ gia vị trứ danh, khi đến mùa thu hoạch dổi là mùa "gặt vàng" về nhà. |
Đến xã Chí Đạo ai ai cũng ấn tượng trước mùi hương thơm lừng của hạt dổi. Hiện toàn xã có khoảng trên dưới 2 vạn cây dổi lớn bé tập trung ở xóm Be Trên, Be Ngoài. Trong đó có gần 3.000 cây đang cho thu hoạch quả.
Theo ông Bùi Văn Bun - Trưởng xóm Be Trên, cây dổi trồng bằng hạt sau cả chục năm mới cho quả. Trước đây, hạt dổi vùng đất Lạc Sơn còn rất xa lạ với thị trường, những rừng dổi chủ yếu được bà con khai thác lấy gỗ để dựng nhà sàn, làm tủ, bàn ghế... Nhưng nay thì khác, hạt dổi trở nên ưa chuộng dùng làm gia vị cho những bữa cơm trong gia đình.
Ông Bùi Văn Bun chia sẻ: "Nhà nào cũng có chục cây dổi quanh nhà, mùa hè cây che nắng, mùa đông bắt đầu cho thu hạt. Sau khoảng 30 năm là thu hoạch được gỗ dổi. Thứ gỗ này dùng làm nhà sàn thì mát và bền, độ bền bằng cả đời người".
 |
| Thân cây cao 20-30m, mọc thẳng tắp tựa như những cột chống trời. |
Trước đây, người miền núi đi nhặt hạt dổi ở rừng mang về đựng vào ống nứa cất trên gác bếp. Mỗi khi dùng thì lấy ra vài hạt, nướng trên than củi đỏ rực. Hạt dổi nướng thơm lừng được giã kỹ cùng muối trắng khô, rồi đựng trong vỏ quả bầu già làm thành muối dổi. Muối dổi dùng để chấm thịt gà, thịt lợn và làm gia vị cho nhiều món ẩm thực độc đáo. Không những thế, hạt dổi còn được ngâm rượu dùng làm thuốc xoa bóp rất tốt.
 |
|
Thu hoạch hạt dổi được gọi là mùa thu hoạch “vàng đen” của đồng bào dân tộc Mường.
|
Hạt dổi từ chỗ đi nhặt nay phải đi mua, từ chỗ xin nhau nay phải đổi bằng tiền. Năm 2014, hạt dổi khô có giá 1 triệu đồng/kg nhưng hiện nay giá khoảng 2,5-2,7 triệu đồng/kg. Nhờ cây dổi mà nhiều hộ gia đình thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm. Cây dổi mọc tự nhiên giờ không còn nữa mà thay vào đó là những vườn ươm cây giống. Hiện trên địa bàn xã Chí Đạo có một số cây dổi lên đến hàng trăm tuổi, cây cao thẳng tắp tỏa bóng mát.
Cây dổi là một loại cây thân gỗ, cao trung bình khoảng 20-30m, tán rộng cả chục mét. Loại cây này thường mọc ở những khu đồi núi thoáng, trong lành, nhiều ánh sáng. Khi thu hoạch hạt dổi, người dân thường dùng 2-3 thân tre nối vào nhau buộc vào thân cây dổi.
 |
| Khi thu hoạch hạt dổi, người dân thường dùng 2-3 thân tre nối vào nhau buộc vào thân cây dổi. |
 |
| Thu hoạch dổi được coi là nghề nguy hiểm bởi chỉ sơ xuất nhỏ là mất mạng như chơi. |
 |
| Dổi hái từ trên cây xuống được tách vỏ, sau đó phơi khô. |
 |
| Hạt dổi khô có giá khoảng 2,5 - 2,7 triệu đồng/kg. |
 |
| Một cây dổi lâu năm cho thu 10-15kg hạt dổi. |
 |
| Đường vào xóm Be Trên rợp bóng dổi, phong cảnh thật yên bình. |
