Đá cảnh Văn Chấn mang giá trị kinh tế cao nên nhiều năm qua người dân thường xuyên khai thác, chế tác, kinh doanh trái phép. Ảnh: Văn Đức.
Đá ở khu vực xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn (đá metacacbonat) có cấu tạo vân dải, màu sắc đẹp mắt, giá trị kinh tế cao.
Nhiều năm qua, hoạt động khai thác, chế tác, kinh doanh đá mỹ nghệ trái phép tại đây diễn ra tràn lan, với nhiều thủ đoạn tinh vi, phức tạp. Hệ quả để lại là những mảnh đồi bị xé nát, những dãy núi bị đào bới nham nhở, gây nguy cơ sạt lở, đe dọa tính mạng người dân.
Theo thông tin từ UBND tỉnh Yên Bái, trên địa bàn xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn có hai khu vực đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép thăm dò hoạt động khoáng sản. Trong đó, công ty cổ phần Khai thác đá và Xây dựng Đại tượng Phật Tây Thiên được cấp ngày 24.5.2019 với thời hạn thăm dò là 48 tháng, hạn đến ngày 24.5.2023; công ty TNHH Việt Á được cấp ngày 25.12.2019, với diện tích 31 ha, thời gian thăm dò 24 tháng, hạn đến ngày 25.12.2021.
Những núi đá bị băm nát nham nhở để khai thác đá cảnh. Ảnh chụp tháng 10.2024. Ảnh: Khánh Linh
Cả 2 khu vực trên đã hết thời hạn thăm dò, chưa được cấp giấy phép khai thác. Những năm trở lại đây, người dân thường khai thác lén lút để bán cho những cơ sở chế tác đá trên địa bàn nhằm phục vụ nhu cầu thị trường.
Theo tìm hiểu của phóng viên, trên địa bàn huyện Văn Chấn có khoảng 115 cơ sở chế tác, kinh doanh các sản phẩm đá mỹ nghệ. Tại các cơ sở này, hàng ngày việc mua bán, tiêu thụ diễn ra rầm rộ, xe cộ ra vào tấp nập.
Trên những khu vực khai thác đá cảnh (chủ yếu tại xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn), dù lực lượng chức năng lập chốt canh gác, biển cảnh báo tại các điểm đầu vào hay khu vực khai thác, nhưng tình trạng không thuyên giảm.
Những khối đá cảnh hàng chục, hàng trăm tấn với đủ kích cỡ bị thu giữ trong đợt kiểm tra tháng 3.2025. Ảnh: Khánh Linh
Trước tình trạng trên, đầu tháng 3.2025, UBND tỉnh Yên Bái tiến hành lập đoàn công tác kiểm tra hoạt động khai thác, vận chuyển, chế tác, kinh doanh đá cảnh, đá mỹ nghệ trái phép tại huyện Văn Chấn.
Trao đổi với Lao Động, một lãnh đạo huyện Văn Chấn cho biết, đoàn công tác tập trung rà soát, kiểm tra chủ yếu tại các thị trấn Sơn Thịnh, xã Suối Giàng, xã Đồng Khê, nơi diễn ra hoạt động khai thác, vận chuyển, chế tác và kinh doanh đá cảnh trái phép nhiều trong thời gian qua. Quá trình kiểm tra diễn ra trong vòng 1 tháng, nhằm xử lý dứt điểm tình trạng khai thác, chế tác, kinh doanh trái phép đối với nguồn khoáng sản này.
Tại đây, đoàn gồm lực lượng Công an và các cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra việc chấp hành pháp luật của các doanh nghiệp được cấp giấy phép thăm dò khoáng sản, các tổ chức, cá nhân chế tác, kinh doanh đá cảnh trên địa bàn huyện Văn Chấn.
Dọc tuyến đường vào xã Suối Giàng, người dân bọc kín mít các tảng đá vào thời điểm đoàn kiểm tra tháng 3.2025. Ảnh: Khánh Linh
Trong quá trình kiểm tra, đoàn đã lập biên bản thu giữ đối với hàng nghìn tấn đá cảnh trái phép của các tổ chức, cá nhân trên địa bàn.
Ông Nguyễn Ngọc Quý – Chủ tịch UBND thị trấn Sơn Thịnh, huyện Văn Chấn cho biết, trên địa bàn thị trấn có khoảng gần 50 cơ sở chế tác đá cảnh, chủ yếu là các hộ gia đình tự phát. Việc xử lý trong thời gian qua gặp nhiều khó khăn do vượt quá thẩm quyền của địa phương.
Những viên đá được đánh số ký tự chờ lực lượng chức năng đến thu giữ trong đợt này. Ảnh: Khánh Linh
Theo thống kê của UBND huyện Văn Chấn, trong thời gian qua, Đội quản lý Thị trường số 1 đã thu giữ 995.758 kg đá; Công an huyện Văn Chấn đã phát hiện, xử lý 31 vụ đối với 19 đối tượng, thu giữ 446.593kg đá cảnh, giá trị tài sản: 882 triệu đồng, xử phạt 125 triệu đồng.
Các đoàn kiểm tra do huyện Văn Chấn thành lập đã xử lý 37 vụ, thu giữ 1.173,45 tấn đá cảnh, xử phạt các cá nhân vi phạm với số tiền là 198 triệu đồng. UBND xã Suối Giàng qua việc lập chốt tại thôn Suối Lóp và đường lên khu vực thôn Kang Kỷ đã thu giữ khối lượng 727,48 tấn đá thô vô chủ tại mỏ (năm 2022); 1,5 tấn đá thô, 1 máy khoan mi ni, thu giữ 2 máy tời đá mi ni (năm 2023).
