Ngô trong văn hóa ẩm thực của đồng bào Mông Mù Cang Chải, Yên Bái

Ngô là nguồn lương thực được đồng bào Mông chế biến thành nhiều món ăn độc đáo với hương vị đậm đà, khó quên

Mèn mén món ăn mang hương vị ngọt bùi của Mù Cang Chải

Là một trong những món ăn phổ biến và đặc trưng nhất của người Mông được chế biến từ ngô và trải qua nhiều công đoạn để trở thành một món ăn ngon mang hương vị đặc trưng của vùng cao. Không phải món cao lương mỹ vị nhưng mèn mén lại khiến nhiều người khó quên khi nếm thử một lần.

Mèn mén món ăn mang hương vị ngọt bùi của Mù Cang Chải

Món ăn này được làm từ những hạt ngô tẻ địa phương, là thực phẩm hàng ngày của đồng bào dân tộc Mông. Cứ sau mỗi mùa thu hoạch, ngô lại được đồng bào Mông phơi trên những hiên nhà hay gác bếp, chờ khi thật khô mới đem đi làm mèn mén. Tuy nhiên, để có được bát thành phẩm ngon phải trải qua nhiều công đoạn và thời gian. Ngô sau khi thu hoạch về được tách lấy hạt, rồi đem xay, dùng sàng lọc bỏ các hạt ngô to và vỏ ra ngoài. Đặc biệt Ngô được xay bằng cối đá, công việc này chủ yếu do những người phụ nữ trong gia đình đảm nhiệm và đây là công đoạn mất nhiều thời gian nhất để làm ra món mèn mén.

Ngô xay xong được đem sàng bỏ mày và sạn, sau đó bỏ vào cái nia được đan bằng tre mây và bắt đầu công đoạn trộn bột. Để trộn được bột ngon, đủ độ không bị vón hay quá khô, người Mông phải tính toán lượng nước cho phù hợp, vì nếu như bột khô quá khi hấp sẽ rất khó chín, còn nếu như bột quá ướt thì món ăn trở lên nát, không ngon miệng. Chính vì vậy, người làm món này thường là người có kinh nghiệm nấu nướng trong gia đình, để đảm bảo chuẩn và giữ nguyên hương vị.

Bột ngô sau khi được đánh tơi cho vào một chiếc “chõ đồ” lớn bằng gỗ, và được đặt trên bếp lửa hấp tất cả hai lần. Thời gian hấp lần thứ nhất tùy vào từng loại ngô, nếu là ngô non thì chỉ sau khi nước trong đáy chõ  sôi, hơi bốc nhiều trên miệng chõ là được, nếu là bột ngô già thì cần thời gian lâu hơn. Sau khi chín để bột ngô vừa đổ ra mẹt đánh tơi, đợi ngô bớt nóng sẽ được vò cho tơi. Do đồ lần đầu tiên chưa chín hẳn nên người làm vẫn phải cho thêm một lượng nước vừa đủ và đảo đều tay để bột không bị vón. Khi thấy bột tơi trở lại thì tiếp tục cho vào chõ để đồ lần hai, cũng là lần cuối cùng, giữ lửa vừa đủ để mèn mén chín đều.

Mèn mén đồ chín có vị ngô thơm lan tỏa khắp núi rừng. Do là món ăn khô nên mèn mén thường được ăn với một số món canh như rau bí đỏ, rau cải, canh xương, nước thắng cố... hoặc món mèn mén còn trộn cơm được rất nhiều người Mông yêu thích vì vị ngọt, bùi, thơm của ngô và vị mềm dẻo của cơm. Tại các phiên chợ, món này còn được hòa vào nước dùng để ăn cùng phở hay mỳ tạo hương vị thơm ngon, đậm đà.

Trước đây, người Mông thường chỉ dùng mèn mén để ăn trong nhà. Tuy nhiên ngày nay, chúng đã được làm nhiều hơn để bán trong các phiên chợ. Do vậy du khách ghé thăm những phiên chợ vùng cao đều có thể tìm mua được món ăn dân dã, đặc trưng nàycủa người Mông. Nếu lên Mù Cang Chải bạn đừng bỏ qua cơ hội thưởng thức một bát mèn mén cùng thắng cố thêm mắm muối theo khẩu vị nhé.

Bánh ngô Mù Cang Chải 

Không chỉ có mèn mén, ngô còn được chế biến thành nhiều món bánh hấp dẫn được gọi là bánh ngô, tiếng địa phương gọi là “pá páo cừ”. Bánh ngô chủ yếu được làm từ ngô nếp, thơm và dẻo. Khi hạt ngô còn sữa, hái về đem tách hạt rồi cho vào cối đá xay nghiền thành bột. Sau đó, họ bỏ bột ngô xay vào trong một chiếc túi treo lên cao để phần nước thoát ra ngoài còn bột ngô được giữ lại bên trong.

Để bột ngô nhanh khô người ta đặt túi bột ngô vừa xay vào đống tro bếp để tro bếp hút nước được nhanh hơn. Khoảng hai ngày thấy bột ngô trong túi đông lại, cho ra đánh tơi rồi cho một lượng nước vừa đủ vào đảo đều sau đó lăn thành từng chiếc bánh hình tròn giống như bánh rán đem chảo rán vàng.

Công đoạn nặn bánh là cả một quá trình lâu dài, bà con sẽ  nặn bánh thành nhiều hình thù khác nhau, có thể gói bánh thành bánh ba cạnh hay bánh nhỏ nhỏ, tròn tròn để thưởng thức. Tùy thuộc vào sở thích của từng người mà khi nặn bánh họ cho thêm một ít mật mía, hoặc mặt ong vào trộn để khi ăn bánh có vị ngọt của mật mía, mật ong và mùi thơm của ngô non. Còn một số gia đình thường gói thành bánh ba cạnh, nặn thành từng bánh nhỏ rồi lấy bẹ của bắp ngô gói bên ngoài thành hình tam giác sau đó bỏ vào chõ hấp chín. Khi ăn bánh rất dẻo, có mùi vị thơm ngon.

Bánh ngô gói ba cạnh lấy bẹ của bắp ngô gói bên ngoài sau đó bỏ vào chõ hấp chín

Bánh ngô Mù Cang Chải thơm nức mũi, mèn mén món ăn mang hương vị ngọt bùi của Mù Cang Chải, tất cả món ăn này đều chứa đựng những tình cảm của bà con nơi đây dành cho du khách.

Du khách hãy đến với vùng cao Mù Cang Chải để thưởng thức những món ăn được làm từ ngô của đồng bào dân tộc Môn nơi đây. Tất cả món ngon Mù Cang Chải hòa quyện thành một hương vị đắc sắc tạo lên một nét rất  riêng biệt của núi rừng Yên Bái.