Vụ khai thác trái phép đất hiếm tại Yên Bái: Hàng trăm tấn đất hiếm được khai báo “hỗn hợp chất Oxalate”

Xuất khẩu trái phép trên 474 tấn “Tổng oxit đất hiếm”

Theo KLĐT, Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch HĐQT kiêm TGĐ Cty Thái Dương) bán trái phép hơn 10.292 tấn quặng hàm lượng TREO 18 - 20%, trị giá hơn 403 tỷ đồng và 280.846 tấn quặng sắt, trị giá 333 tỷ đồng, qua đó hưởng lợi bất hợp pháp số tiền 736 tỷ đồng.

Một trong các khách hàng mua đất hiếm của Đoàn Văn Huấn là Lưu Anh Tuấn (Chủ tịch HĐQT Cty CP Đất hiếm Việt Nam), bị đề nghị truy tố về tội “Buôn lậu”. Theo KLĐT, từ 2019 - 2023, Lưu Anh Tuấn mua quặng đất hiếm hàm lượng TREO 18 - 20% của Cty Thái Dương, sử dụng để sản xuất, chế biến được 482 tấn “Tổng oxit đất hiếm” hàm lượng TREO 95 - 97%. Sau đó, Tuấn chỉ đạo nhân viên khai báo hải quan gian dối để xuất khẩu “Tổng oxit đất hiếm” trái pháp luật.

Thủ đoạn của Tuấn là lợi dụng việc Cty Đất hiếm được nhập khẩu nguyên liệu đất hiếm của các Cty Trung Quốc theo loại hình nhập khẩu nguyên liệu để sản xuất, xuất khẩu, Tuấn chỉ đạo nhân viên sử dụng các hợp đồng nhập khẩu để hợp thức nguồn nguyên liệu đầu vào mua của Cty Thái Dương, dùng để sản xuất “Tổng oxit đất hiếm” hàm lượng TREO 95 - 97%. Sau đó, Tuấn chỉ đạo nhân viên mở tờ khai xuất khẩu theo loại hình sản phẩm xuất khẩu được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu nhập khẩu.

Ngoài ra, trong quá trình mở tờ khai hải quan, làm thủ tục xuất khẩu, Lưu Anh Tuấn còn chỉ đạo nhân viên khai báo sai mã hàng hóa xuất khẩu để phù hợp nguồn nguyên liệu đầu vào và mã loại hình xuất khẩu đã khai báo gian dối nhằm hưởng thuế suất ưu đãi 0%.

Với phương thức thủ đoạn trên, từ 2019 - 2023, Lưu Anh Tuấn đã chỉ đạo mở 63 tờ khai, khai báo gian dối mã loại hình và mã hàng hóa xuất khẩu để xuất khẩu trái phép 474,98 tấn “Tổng oxit đất hiếm” hàm lượng TREO 95 - 97%, trị giá hơn 379 tỷ đồng.

Đất hiếm giấu trong vỏ bao gạo

Một khách hàng mua đất hiếm khác của Cty Thái Dương là Lưu Đức Hoa (người Trung Quốc). Theo KLĐT, Lưu Đức Hoa kinh doanh tự do, từng thuê đất, mở xưởng chế biến tinh quặng đất hiếm tại Hải Phòng. Quá trình kinh doanh, Lưu Đức Hoa chỉ đạo sản xuất, trộn tinh quặng đất hiếm để xuất khẩu sang Trung Quốc.

Từ tháng 10 - 11/2021, Lưu Đức Hoa đã mua 2.160 tấn quặng đất hiếm hàm lượng 14 - 17% (chưa được chế biến sâu) của Đoàn Văn Huấn. Sau đó, Lưu Đức Hoa chỉ đạo bị can Nguyễn Thanh Đoàn (Phó GĐ Cty Cổ phần thương binh Trường Sơn) vận chuyển số hàng này từ mỏ Yên Phú về các xưởng chế biến, nâng hàm lượng đất hiếm lên từ 20 - 30%.

Do nguồn gốc quặng của Huấn không hợp pháp, mặt khác, theo quy định quặng đất hiếm sau khi chế biến chưa đạt hàm lượng để xuất khẩu, Lưu Đức Hoa đã chỉ đạo nhân viên pha trộn thêm các hóa chất và phụ gia tạo thành hỗn hợp chất màu trắng đục. Đất hiếm sau đó được đóng gói trong các bao có sẵn nhãn hiệu: “BẢO KHANG RICE, chuẩn cơm mẹ nấu, cơm dẻo mềm thơm đặc trưng. NET WEIGHT: 50kg” để ngụy trang, che giấu.

Sau đó, Lưu Đức Hoa thuê Khâu Vỹ Bưng (GĐ Cty GUANGZHOU, trụ sở tại Trung Quốc) làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa, khai báo là “Hỗn hợp chất Oxalate” nhưng thực chất là đất hiếm, từ Việt Nam sang Trung Quốc. Bưng liên hệ và thuê bị can Trần Đức (GĐ Cty Dương Liễu) làm thủ tục xuất khẩu mặt hàng “Hỗn hợp chất Oxalate”.

Trong quá trình làm thủ tục xuất khẩu, do hàng hóa không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ, Trần Đức sử dụng pháp nhân Cty Dương Liễu lập các hóa đơn thương mại hợp thức hóa nguồn gốc cho hàng hóa mở tờ khai xuất khẩu, vi phạm quy định của Luật Hải quan.

Với thủ đoạn trên, Trần Đức mở 8 tờ khai tại Chi cục Hải quan Cảng Đình Vũ (Hải Phòng), khai báo xuất khẩu mặt hàng là “Hỗn hợp chất Oxalate” tổng khối lượng hơn 200 tấn, trị giá 341.326 USD (tương đương hơn 7,8 tỷ đồng). Thực tế, số hàng hóa trên là đất hiếm đã được Lưu Đức Hoa pha trộn, ngụy trang để xuất khẩu trái phép.

Do Lưu Đức Hoa đã xuất cảnh về Trung Quốc ngày 24/9/2023 nên CQĐT có văn bản gửi Cục Đối ngoại, Bộ Công an, đề nghị phối hợp Đại sứ quán Trung Quốc xác minh lý lịch, quá trình chấp hành pháp luật của Lưu Đức Hoa nhưng chưa có kết quả. Ngày 14/12/2024, CQĐT đã ra quyết định truy nã trong nước và đề nghị truy nã quốc tế với Lưu Đức Hoa về tội “Buôn lậu”.